⮪ All भक्त चरित्र

महर्षि मुद्गल की मार्मिक कथा
महर्षि मुद्गल की अधबुत कहानी - Full Story of महर्षि मुद्गल (हिन्दी)

[भक्त चरित्र -भक्त कथा/कहानी - Full Story] [महर्षि मुद्गल]- भक्तमाल


मुद्रल नामक ऋषि कुरुक्षेत्र में रहते थे। ये बड़े धर्मात्मा जितेन्द्रिय, भगवद्भक्त एवं सत्यवक्ता थे। किसीकी भी निन्दा नहीं करते थे। बड़े कर्मनिष्ठ एवं महात्मा थे। ये शिलोच्छवृत्तिसे अपना जीवन-निर्वाह करते थे। पंद्रह दिनोंमें एक द्रोण धान्य, जो करीब 34 सेरके बराबर होता है, इकट्ठा कर लेते थे। उसीसे इष्टीकृत नामक यज्ञ करते और प्रत्येक पंद्रहवें दिन अमावास्या एवं पूर्णिमाको दर्श पौर्णमास याग किया करते थे यहोंमें देवता और अतिथियोंको देनेसे जो अन्न बचता, उसीसे परिवारसहित निर्वाह किया करते थे। जैसे धर्मात्मा ब्राह्मण स्वयं थे, वैसे ही उनकी धर्मपत्नी और सन्तान भी थीं। मुद्रलजी सपरिवार महीनेमें केवल दो ही बार- अमावास्या और पूर्णिमाके दिन ही भोजन किया करते, सो भी अतिथि अभ्यागतोंको भोजन करानेके बाद कहते हैं कि उनका प्रभाव ऐसा था कि प्रत्येक पर्वके दिन साक्षात् देवराज इन्द्र देवताओंसहित उनके यज्ञमें आकर अपना भाग लेते थे। इस प्रकार मुनिवृत्तिसे रहना और प्रसन्नचित्तसे अतिथियोंको अत्र देना-यही उनके जीवनका व्रत था। मुनिके इस व्रतकी ख्याति बहुत दूरतक फैल चुकी थी। एक दिन उनकी कीर्ति-कथा दुर्वासा मुनिके कानों में पड़ी। उनके मनमें उनकी परीक्षा करनेकी आ गयी। दुर्वासा महाराज जहाँ-तहाँ व्रतशील उत्तम पुरुषोंको व्रतमें पक्का करनेके लिये ही क्रोधित वेशमें घूमा करते हैं। वे एक दिन नंग-धड़ंग पागलोंका-सा वेष बनाये, मूँड मुँड़ाये, कटु वचन कहते हुए वहाँ आ पहुँचे। आते ही बोले - 'विप्रवर! आपको मालूम होना चाहिये कि मैं भोजनकी इच्छासे यहाँ आया हूँ।' उस दिन पूर्णिमाका दिवस था। मुदलने आदर-सत्कारके साथ ऋषिकी अध्यर्थना करके उन्हें भोजन कराने बैठाया। उन्होंने अपने भूखे अतिथिको बड़ी श्रद्धासे भोजन परोसकर जिमाया। मुनि भूखे तो थे ही, श्रद्धासे प्राप्त हुआ वह अन्न उन्हें बड़ा सरस भी लगा वे बात की बातमें रसोईमें बना हुआ सब कुछ जोम गये, बचा खुचा शरीरपर चुपड़ लिया। जूठा अन्न शरीरपर लपेटकर वे जिधरसेआये थे, उधर ही निकल गये। मुद्रल सपरिवार भूखे रहे। यो प्रत्येक पर्वपर दुर्वासाजी आते और भोजन करके चले जाते। मुनिको परिवारसहित भूखे रह जाना पड़ता। पंद्रह दिनोंतक कटे हुए खेतोंमें बिखरे दानोंको वे बीनते और स्वयं निराहार रहकर प्रत्येक पंद्रहवें दिन वे उसे दुर्वासा ऋषिके अर्पण कर देते। स्त्री-पुत्रने भी उनका साथ दिया। भूखसे उनके मनमें तनिक भी विकार या खेद उत्पन्न नहीं हुआ। क्रोध, ईर्ष्या एवं अनादरका भाव भी नहीं आया। थे ज्यों-के-त्यों शान्त बने रहे। इसी प्रकार वे लगातार छ: बार प्रत्येक पर्वपर आये। पंद्रह दिनोंमें एक बार भोजन करनेवाला तपस्वी कुटुम्ब तीन महीनेतक लगातार भूखा रहा परंतु किसीके भी मनमें कुछ भी दुःख, क्रोध, क्षोभ या अपमानका विकार नहीं हुआ। श्रीदुर्वासाजीने हर बार उनके चित्तको शान्त और निर्मल ही पाया।

दुर्वासाजी इनके धैर्यको देख अत्यन्त प्रसन्न हुए। उन्होंने मुनि मुद्दलसे कहा 'मुझे इस संसारमें तुम्हारे | समान दाता कोई भी नहीं है। ईर्ष्या तो तुमको छूतक नहीं गयी है। भूख बड़े-बड़े लोगों के धार्मिक विचारोंको डिगा देती है और धैर्यको हर लेती है। जीभ तो रसना ही ठहरी, वह सदा रसका स्वाद लेनेवाली है। मन तो इतना चञ्चल है कि इसको वशमें करना अत्यन्त कठिन जान पड़ता है। मन और इन्द्रियोंको काबूमें रखकर भूखका कष्ट उठाते हुए परिश्रमसे प्राप्त किये हुए धनको शुद्ध हृदयसे दान करना अत्यन्त कठिन है। देवता भी तुम्हारे दानकी महिमा गा-गाकर उसकी सर्वत्र घोषणा करेंगे।'

महर्षि दुर्वासा यों कह ही रहे थे कि देवदूत विमान लेकर मुगलके पास आया। देवदूतने कहा-'देव! आप महान् पुण्यवान् हैं, सशरीर स्वर्ग पधारें।'

देवदूतकी बात सुनकर महर्षिने उससे कहा-'देवदूत! सत्पुरुषोंमें सात पग एक साथ चलनेसे ही मित्रता हो जाती है; अतः मैं आपसे जो कुछ पूछें, उसके उत्तरमें जो सत्य और हितकर हो, वही बतलायें मैं आपकीबात सुननेके बाद ही अपना कर्तव्य निश्चित करूँगा। देवदूत ! मेरा प्रश्न यह है कि स्वर्गमें क्या सुख है एवं क्या दुःख है ?"

देवदूतने महर्षि मुद्गलके उत्तरमें स्वर्गलोक एवं उससे भी ऊपरके भोगमय लोकोंके सुखोंका वर्णन किया। तत्पश्चात् वहाँका सबसे बड़ा दोष यही बताया कि 'वहाँसे एक न एक दिन पतन हो ही जाता । ब्रह्मलोकपर्यन्त सभी लोकोंमें पतनका भय जीवको सदा बना रहता है।' वे कहने लगे कि - 'सुखद ऐश्वर्यका उपभोग करके उससे निम्न स्थानोंमें गिरनेवाले प्राणियोंको जो असन्तोष और

वेदना होती है, उसका वर्णन करना कठिन है। ' यह सुनकर महर्षि मुद्गलने देवदूतको विधिपूर्वक नमस्कार किया तथा उन्हें अत्यन्त प्रेमसे यह कहकरलौटा दिया

यत्र गत्वा न शोचन्ति न व्यथन्ति चरन्ति वा । तदहं स्थानमत्यन्तं मार्गयिष्यामि केवलम् ॥

(म0 भा0 वनपर्व 261 । 44)

'हे देवदूत ! मैं तो उस विनाशरहित परम धामको ही प्राप्त करूँगा, जिसे प्राप्त कर लेनेपर शोक, व्यथा, दुःखोंकी आत्यन्तिक निवृत्ति और परमानन्दकी प्राप्ति हो जाती है।'

देवदूत उनसे यह उत्तर पाकर उनकी बुद्धिमत्ताक प्रशंसा करता हुआ लौट गया एवं तत्पश्चात् मुनि मुगल स्तुति-निन्दा, स्वर्ण तथा मिट्टीमें समभाव रखते हुए ज्ञान-वैराग्य तथा भगवद्भक्तिके साधनसे अविनाशी भगवद्धामको प्राप्त हुए।



You may also like these:



maharshi mudgala ki marmik katha
maharshi mudgala ki adhbut kahani - Full Story of maharshi mudgala (hindi)

[Bhakt Charitra - Bhakt Katha/Kahani - Full Story] [maharshi mudgala]- Bhaktmaal


mudral naamak rishi kurukshetr men rahate the. ye bada़e dharmaatma jitendriy, bhagavadbhakt evan satyavakta the. kiseekee bhee ninda naheen karate the. bada़e karmanishth evan mahaatma the. ye shilochchhavrittise apana jeevana-nirvaah karate the. pandrah dinonmen ek dron dhaany, jo kareeb 34 serake baraabar hota hai, ikattha kar lete the. useese ishteekrit naamak yajn karate aur pratyek pandrahaven din amaavaasya evan poornimaako darsh paurnamaas yaag kiya karate the yahonmen devata aur atithiyonko denese jo ann bachata, useese parivaarasahit nirvaah kiya karate the. jaise dharmaatma braahman svayan the, vaise hee unakee dharmapatnee aur santaan bhee theen. mudralajee saparivaar maheenemen keval do hee baara- amaavaasya aur poornimaake din hee bhojan kiya karate, so bhee atithi abhyaagatonko bhojan karaaneke baad kahate hain ki unaka prabhaav aisa tha ki pratyek parvake din saakshaat devaraaj indr devataaonsahit unake yajnamen aakar apana bhaag lete the. is prakaar munivrittise rahana aur prasannachittase atithiyonko atr denaa-yahee unake jeevanaka vrat thaa. munike is vratakee khyaati bahut dooratak phail chukee thee. ek din unakee keerti-katha durvaasa munike kaanon men pada़ee. unake manamen unakee pareeksha karanekee a gayee. durvaasa mahaaraaj jahaan-tahaan vratasheel uttam purushonko vratamen pakka karaneke liye hee krodhit veshamen ghooma karate hain. ve ek din nanga-dhada़ng paagalonkaa-sa vesh banaaye, moond munda़aaye, katu vachan kahate hue vahaan a pahunche. aate hee bole - 'vipravara! aapako maaloom hona chaahiye ki main bhojanakee ichchhaase yahaan aaya hoon.' us din poornimaaka divas thaa. mudalane aadara-satkaarake saath rishikee adhyarthana karake unhen bhojan karaane baithaayaa. unhonne apane bhookhe atithiko bada़ee shraddhaase bhojan parosakar jimaayaa. muni bhookhe to the hee, shraddhaase praapt hua vah ann unhen bada़a saras bhee laga ve baat kee baatamen rasoeemen bana hua sab kuchh jom gaye, bacha khucha shareerapar chupada़ liyaa. jootha ann shareerapar lapetakar ve jidharaseaaye the, udhar hee nikal gaye. mudral saparivaar bhookhe rahe. yo pratyek parvapar durvaasaajee aate aur bhojan karake chale jaate. muniko parivaarasahit bhookhe rah jaana pada़taa. pandrah dinontak kate hue khetonmen bikhare daanonko ve beenate aur svayan niraahaar rahakar pratyek pandrahaven din ve use durvaasa rishike arpan kar dete. stree-putrane bhee unaka saath diyaa. bhookhase unake manamen tanik bhee vikaar ya khed utpann naheen huaa. krodh, eershya evan anaadaraka bhaav bhee naheen aayaa. the jyon-ke-tyon shaant bane rahe. isee prakaar ve lagaataar chha: baar pratyek parvapar aaye. pandrah dinonmen ek baar bhojan karanevaala tapasvee kutumb teen maheenetak lagaataar bhookha raha parantu kiseeke bhee manamen kuchh bhee duhkh, krodh, kshobh ya apamaanaka vikaar naheen huaa. shreedurvaasaajeene har baar unake chittako shaant aur nirmal hee paayaa.

durvaasaajee inake dhairyako dekh atyant prasann hue. unhonne muni muddalase kaha 'mujhe is sansaaramen tumhaare | samaan daata koee bhee naheen hai. eershya to tumako chhootak naheen gayee hai. bhookh bada़e-bada़e logon ke dhaarmik vichaaronko diga detee hai aur dhairyako har letee hai. jeebh to rasana hee thaharee, vah sada rasaka svaad lenevaalee hai. man to itana chanchal hai ki isako vashamen karana atyant kathin jaan pada़ta hai. man aur indriyonko kaaboomen rakhakar bhookhaka kasht uthaate hue parishramase praapt kiye hue dhanako shuddh hridayase daan karana atyant kathin hai. devata bhee tumhaare daanakee mahima gaa-gaakar usakee sarvatr ghoshana karenge.'

maharshi durvaasa yon kah hee rahe the ki devadoot vimaan lekar mugalake paas aayaa. devadootane kahaa-'deva! aap mahaan punyavaan hain, sashareer svarg padhaaren.'

devadootakee baat sunakar maharshine usase kahaa-'devadoota! satpurushonmen saat pag ek saath chalanese hee mitrata ho jaatee hai; atah main aapase jo kuchh poochhen, usake uttaramen jo saty aur hitakar ho, vahee batalaayen main aapakeebaat sunaneke baad hee apana kartavy nishchit karoongaa. devadoot ! mera prashn yah hai ki svargamen kya sukh hai evan kya duhkh hai ?"

devadootane maharshi mudgalake uttaramen svargalok evan usase bhee ooparake bhogamay lokonke sukhonka varnan kiyaa. tatpashchaat vahaanka sabase bada़a dosh yahee bataaya ki 'vahaanse ek n ek din patan ho hee jaata . brahmalokaparyant sabhee lokonmen patanaka bhay jeevako sada bana rahata hai.' ve kahane lage ki - 'sukhad aishvaryaka upabhog karake usase nimn sthaanonmen giranevaale praaniyonko jo asantosh aura

vedana hotee hai, usaka varnan karana kathin hai. ' yah sunakar maharshi mudgalane devadootako vidhipoorvak namaskaar kiya tatha unhen atyant premase yah kahakaralauta diyaa

yatr gatva n shochanti n vyathanti charanti va . tadahan sthaanamatyantan maargayishyaami kevalam ..

(ma0 bhaa0 vanaparv 261 . 44)

'he devadoot ! main to us vinaasharahit param dhaamako hee praapt karoonga, jise praapt kar lenepar shok, vyatha, duhkhonkee aatyantik nivritti aur paramaanandakee praapti ho jaatee hai.'

devadoot unase yah uttar paakar unakee buddhimattaak prashansa karata hua laut gaya evan tatpashchaat muni mugal stuti-ninda, svarn tatha mitteemen samabhaav rakhate hue jnaana-vairaagy tatha bhagavadbhaktike saadhanase avinaashee bhagavaddhaamako praapt hue.

366 Views

A Beautiful Bhagwad Gita Reader
READ NOW FREE
14 Tips To Overcome Tough Times Through Devotional Love For God84 Beautiful Names Of Lord Shri Krishna (with Meaning) – Reading Them Fills The Heart With LoveThe Four Main Vaishnav Sampradayas & ISKCONHow To Cultivate Gratitude For God And Feel Blessed In Life?



Bhajan Lyrics View All

दुनिया से मैं हारा तो आया तेरे द्वार,
यहाँ से गर जो हरा कहाँ जाऊँगा सरकार
राधा कट दी है गलिआं दे मोड़ आज मेरे
श्याम ने आना घनश्याम ने आना
मन चल वृंदावन धाम, रटेंगे राधे राधे
मिलेंगे कुंज बिहारी, ओढ़ के कांबल काली
मेरी चुनरी में पड़ गयो दाग री कैसो चटक
श्याम मेरी चुनरी में पड़ गयो दाग री
नी मैं दूध काहे नाल रिडका चाटी चो
लै गया नन्द किशोर लै गया,
जगत में किसने सुख पाया
जो आया सो पछताया, जगत में किसने सुख
दिल लूटके ले गया नी सहेलियो मेरा
मैं तक्दी रह गयी नी सहेलियो लगदा बड़ा
बाँस की बाँसुरिया पे घणो इतरावे,
कोई सोना की जो होती, हीरा मोत्यां की जो
आँखों को इंतज़ार है सरकार आपका
ना जाने होगा कब हमें दीदार आपका
ऐसी होली तोहे खिलाऊँ
दूध छटी को याद दिलाऊँ
सारी दुनियां है दीवानी, राधा रानी आप
कौन है, जिस पर नहीं है, मेहरबानी आप की
मुँह फेर जिधर देखु मुझे तू ही नज़र आये
हम छोड़के दर तेरा अब और किधर जाये
श्री राधा हमारी गोरी गोरी, के नवल
यो तो कालो नहीं है मतवारो, जगत उज्य
प्रीतम बोलो कब आओगे॥
बालम बोलो कब आओगे॥
मेरे बांके बिहारी बड़े प्यारे लगते
कही नज़र न लगे इनको हमारी
हम राम जी के, राम जी हमारे हैं
वो तो दशरथ राज दुलारे हैं
अपने दिल का दरवाजा हम खोल के सोते है
सपने में आ जाना मईया,ये बोल के सोते है
ज़रा छलके ज़रा छलके वृदावन देखो
ज़रा हटके ज़रा हटके ज़माने से देखो
गोवर्धन वासी सांवरे, गोवर्धन वासी
तुम बिन रह्यो न जाय, गोवर्धन वासी
जा जा वे ऊधो तुरेया जा
दुखियाँ नू सता के की लैणा
कोई पकड़ के मेरा हाथ रे,
मोहे वृन्दावन पहुंच देओ ।
हो मेरी लाडो का नाम श्री राधा
श्री राधा श्री राधा, श्री राधा श्री
ज़री की पगड़ी बाँधे, सुंदर आँखों वाला,
कितना सुंदर लागे बिहारी कितना लागे
तेरे बगैर सांवरिया जिया नही जाये
तुम आके बांह पकड लो तो कोई बात बने‌॥
ये तो बतादो बरसानेवाली,मैं कैसे
तेरी कृपा से है यह जीवन है मेरा,कैसे
साँवरिया ऐसी तान सुना,
ऐसी तान सुना मेरे मोहन, मैं नाचू तू गा ।
तू राधे राधे गा ,
तोहे मिल जाएं सांवरियामिल जाएं
राधा नाम की लगाई फुलवारी, के पत्ता
के पत्ता पत्ता श्याम बोलता, के पत्ता
इतना तो करना स्वामी जब प्राण तन से
गोविन्द नाम लेकर, फिर प्राण तन से
श्याम बंसी ना बुल्लां उत्ते रख अड़ेया
तेरी बंसी पवाडे पाए लख अड़ेया ।

New Bhajan Lyrics View All

ये अंजनी का लाला नाचे, झूम झूम के
ये है बजरंग बाला नाचे, झूम झूम के
भरने को खप्पर खून से, बिखरा के काले बाल,
छमा छम छमा छम नाचे कालका॥
तू ही है सबका दाता,
तू महावीर कहलाता,
जय हो गजानना,
जय हो गजानना...
तुम करो राजा भीम एकादशी,
मोपे नहीं होवे जगदीश अन्न बिना भूखी