⮪ All भगवान की कृपा Experiences

गोपालसे श्रीनाथ

माधवेन्द्रपुरी भारतके प्रसिद्ध सन्त हुए हैं। वे संवत् १५२५ - २६ में तीर्थयात्रा करते हुए मथुरा पहुँचे थे। एक दिन वे गोवर्धनकी परिक्रमाके बाद गोविन्दकुण्डमें स्नानकर एक वृक्षके नीचे विश्राम कर रहे थे। संध्या हो गयी थी। इसी बीच एक बर्तनमें दूध लेकर दस-बारह सालका एक साँवला-सलोना लड़का आया और बोला 'आज आपने कुछ नहीं खाया, यह दूध पी लीजिये।' पुरीजीने आश्चर्यके साथ कहा-'तुम्हें कैसे पता कि मैंने कुछ नहीं खाया ?' लड़का बोला-'मेरी माँ पानी भरने आयी थी, वह आपको देख गयी है।'

वह लड़का चला गया, पर वह रातको पुरीजीके
स्वप्न में आया और कहने लगा-'मैं गोपाल हूँ। मैंने हीयह गोवर्धन धारण किया था। यवन-अत्याचारोंके भयसे मेरे पुजारी मुझे यहाँ मिट्टीमें दबाकर चले गये थे। करीब चार सौ सालसे दबा पड़ा हूँ, अब निकाल लो।'

सुबह हुई। पुरी महाशयने सपनेकी बात गाँववालोंसे कही। सबने मिलकर सपनेमें बतायी जगहको खोदा तो सचमुच एक सुन्दर गोपाल मूर्ति निकली। वहीं पर्वतपर एक कुटीका निर्माणकर गोपालकी सेवा शुरू की गयी। बादमें संवत् १५३७ में जब आगरावासी श्रीपूरनमल क्षत्रियने वहाँ एक पक्का मन्दिर बनवा दिया, तब वह स्थान गोपालपुर गाँवमें बदल गया।

दो साल बाद गोपालदेवने माधवेन्द्रपुरीसे सपने में कहा- 'इतने दिन मिट्टीमें दबे रहनेसे मेरे शरीरमेंजलन होने लगी है। पुरीधामसे चन्दन लाकर मेरे शरीरपर लेप करो।'

माधवेन्द्र अपने शिष्योंपर सेवा भार छोड़कर पूरी चल पड़े। रास्तेमें एक दिन रेमुना- (उड़ीसा) के प्रसिद्ध गोपीनाथ मन्दिरमें आ पहुँचे। उन्होंने सुन रखा था कि गोपीनाथजीको रोज खीर भोग लगायी जाती है। उनके मनमें आया कि थोड़ी-सी खीर खानेको मिल जाय तो लौटकर वैसी ही खीर मैं अपने गोपालजीको भी भोग लगाया करूँ। पर संकोचवश उन्होंने न तो खीर माँगी और न किसीने उन्हें दी। अन्तमें भक्तवत्सल गोपीनाथको ही व्यवस्था करनी पड़ी। उन्होंने एक शकोरा खीर चुराकर अपने सिंहासनके नीचे रख ली। रातको जब माधवेन्द्र सो गये, तब गोपीनाथ सपने में पुजारीसे कहा- 'मेरा एक भक्त माधवेन्द्र बाहर सो रहा है। उसके लिये मैंने एक शकोरा खीर सिंहासनके नीचे छिपा रखी है। तुम वह खीर उसे दे दो।' पुजारी हड़बड़ाकर उठा और उसी समय स्नानकर मन्दिर खोला। देखा कि खीरका एक शकोरा सचमुच सिंहासनके नीचे रखा हुआ है। पुजारी माधवेन्द्रका नाम लेकर पुकारने लगा। माधवेन्द्रकी नींद टूटी। पुजारीने सारी बात बताकर खीर पात्र उन्हें दे दिया। सुनकर माधवेन्द्रपुरीकी आँखोंसे आँसू बरसने लगे। गोपीनाथ आज भी खीरचोरा' नामसे प्रसिद्ध हैं। माधवेन्द्रने खीर तो खायी ही, मिट्टीके उस पात्रको भी चूर्ण बनाकर एक वस्त्रमें बाँध लिया।

माधवेन्द्रकी ख्याति पुरीधामतक पहुँच चुकी थी, अतः उन्हें चन्दन संग्रह करनेमें कोई कठिनाई नहीं हुई। इस काममें राजकर्मचारियोंने भी सहायता की। एक मन चन्दन और बीस तोला कपूर संग्रहकर माधवेन्द्र वापस लौटने लगे। रेमुना पहुँचकर गोपीनाथजीके पुनः दर्शन किये। इतना सब सामान लेकर मथुरातक पहुँचने में माधवेन्द्रपुरीको कष्ट होगा, यह सोचकर गोपालदेवने रातको सपने में कहा 'माधवेन्द्र! गोपीनाथमें और मुझमें कोई अन्तर नहींहै। तुम सारा चन्दन-कपूर गोपीनाथके अंगपर लेप करा दो, मेरी ज्वाला इसीसे शान्त हो जायगी।'

श्रीमाधवेन्द्र संवत् १५४० (सन् १४८३) में श छोड़ चुके थे। इधर १५५५ में यवन बादशाह सिकन्दर लोदीके काजियोंने मथुराके मन्दिरोंपर अत्याचार आरम्भ कर दिया था। प्रसिद्ध सन्त दार्शनिक वल्लभाचार्य तोर्थ भ्रमण करते हुए मथुरा पहुँचे तो देखा कि सारे मन्दिर नष्ट हो चुके हैं। अत्याचारी व्रजवासियोंको यमुनामें स्नानतक नहीं करने देते। श्रीवल्लभ ने अपने शिष्यसहित विश्रामघाटपर हठात् स्नान किया। उन्हें देखकर सारा नगर उमड़ पड़ा। उस अपार भीड़को देखकर प्रहरी और काजी चुपचाप खिसक गये। अत्याचारियोंने गोपाल मन्दिर भी तोड़फोड़ दिया था। पुजारीलोग भयके मारे गोपालजीको गोवर्धनसे एक मील दूर श्यामढाक नामक स्थानमें ले जाकर पूजा करने लगे थे। संवत् १५७६ में जब वह मन्दिर ठीक हुआ, तब गोपालजीको पुनः उसीमें प्रतिष्ठित किया गया।

वल्लभाचार्य बाल्यकालमै काशीमें माधवेन्द्रपुरोके निकट विद्याध्ययन किया था और वे पन्द्रह वर्षकी अवस्थामें देशके श्रेष्ठ पण्डितों में गिने जाने लगे थे। माधवेन्द्र ठाकुर गोपालदेव इसीलिये उन्हें इतने प्रिय थे।

वल्लभाचार्यके बाद गोपालमूर्तिको सेवाका भार उनके कनिष्ठ पुत्र श्रीविट्ठलनाथ और पौत्र श्रीगिरिधर गोस्वामीके हाथोंमें आया। इस बीच ठाकुरजीका नम भी गोपालसे गोवर्धननाथ पड़ गया था।

संवत् १७२५ में व्रजके मन्दिरोंपर औरंगजेबके अत्याचार शुरू हुए, तो वल्लभाचार्य- वंशके गोस्वामी लोग गोवर्धननाथको गुप्तरूपसे उदयपुर राजधानीके बीच सिंहार नामक स्थानमें ले गये। वहाँ उदयपुरके राणाने मन्दिर बनवा दिया।

राजस्थानका प्रसिद्ध नाथद्वारा शहर उसी स्थानका आधुनिक विकसित रूप है और नाथद्वारा मन्दिरके 'श्रीनाथजी' माधवेन्द्रपुरीके वही गोपालदेव हैं।

[ श्रीव्रजगोपालदासजी अग्रवाल ]



You may also like these:



gopaalase shreenaatha

maadhavendrapuree bhaaratake prasiddh sant hue hain. ve sanvat 1525 - 26 men teerthayaatra karate hue mathura pahunche the. ek din ve govardhanakee parikramaake baad govindakundamen snaanakar ek vrikshake neeche vishraam kar rahe the. sandhya ho gayee thee. isee beech ek bartanamen doodh lekar dasa-baarah saalaka ek saanvalaa-salona lada़ka aaya aur bola 'aaj aapane kuchh naheen khaaya, yah doodh pee leejiye.' pureejeene aashcharyake saath kahaa-'tumhen kaise pata ki mainne kuchh naheen khaaya ?' lada़ka bolaa-'meree maan paanee bharane aayee thee, vah aapako dekh gayee hai.'

vah lada़ka chala gaya, par vah raatako pureejeeke
svapn men aaya aur kahane lagaa-'main gopaal hoon. mainne heeyah govardhan dhaaran kiya thaa. yavana-atyaachaaronke bhayase mere pujaaree mujhe yahaan mitteemen dabaakar chale gaye the. kareeb chaar sau saalase daba pada़a hoon, ab nikaal lo.'

subah huee. puree mahaashayane sapanekee baat gaanvavaalonse kahee. sabane milakar sapanemen bataayee jagahako khoda to sachamuch ek sundar gopaal moorti nikalee. vaheen parvatapar ek kuteeka nirmaanakar gopaalakee seva shuroo kee gayee. baadamen sanvat 1537 men jab aagaraavaasee shreepooranamal kshatriyane vahaan ek pakka mandir banava diya, tab vah sthaan gopaalapur gaanvamen badal gayaa.

do saal baad gopaaladevane maadhavendrapureese sapane men kahaa- 'itane din mitteemen dabe rahanese mere shareeramenjalan hone lagee hai. pureedhaamase chandan laakar mere shareerapar lep karo.'

maadhavendr apane shishyonpar seva bhaar chhoda़kar pooree chal pada़e. raastemen ek din remunaa- (uda़eesaa) ke prasiddh gopeenaath mandiramen a pahunche. unhonne sun rakha tha ki gopeenaathajeeko roj kheer bhog lagaayee jaatee hai. unake manamen aaya ki thoda़ee-see kheer khaaneko mil jaay to lautakar vaisee hee kheer main apane gopaalajeeko bhee bhog lagaaya karoon. par sankochavash unhonne n to kheer maangee aur n kiseene unhen dee. antamen bhaktavatsal gopeenaathako hee vyavastha karanee pada़ee. unhonne ek shakora kheer churaakar apane sinhaasanake neeche rakh lee. raatako jab maadhavendr so gaye, tab gopeenaath sapane men pujaareese kahaa- 'mera ek bhakt maadhavendr baahar so raha hai. usake liye mainne ek shakora kheer sinhaasanake neeche chhipa rakhee hai. tum vah kheer use de do.' pujaaree hada़bada़aakar utha aur usee samay snaanakar mandir kholaa. dekha ki kheeraka ek shakora sachamuch sinhaasanake neeche rakha hua hai. pujaaree maadhavendraka naam lekar pukaarane lagaa. maadhavendrakee neend tootee. pujaareene saaree baat bataakar kheer paatr unhen de diyaa. sunakar maadhavendrapureekee aankhonse aansoo barasane lage. gopeenaath aaj bhee kheerachoraa' naamase prasiddh hain. maadhavendrane kheer to khaayee hee, mitteeke us paatrako bhee choorn banaakar ek vastramen baandh liyaa.

maadhavendrakee khyaati pureedhaamatak pahunch chukee thee, atah unhen chandan sangrah karanemen koee kathinaaee naheen huee. is kaamamen raajakarmachaariyonne bhee sahaayata kee. ek man chandan aur bees tola kapoor sangrahakar maadhavendr vaapas lautane lage. remuna pahunchakar gopeenaathajeeke punah darshan kiye. itana sab saamaan lekar mathuraatak pahunchane men maadhavendrapureeko kasht hoga, yah sochakar gopaaladevane raatako sapane men kaha 'maadhavendra! gopeenaathamen aur mujhamen koee antar naheenhai. tum saara chandana-kapoor gopeenaathake angapar lep kara do, meree jvaala iseese shaant ho jaayagee.'

shreemaadhavendr sanvat 1540 (san 1483) men sh chhoda़ chuke the. idhar 1555 men yavan baadashaah sikandar lodeeke kaajiyonne mathuraake mandironpar atyaachaar aarambh kar diya thaa. prasiddh sant daarshanik vallabhaachaary torth bhraman karate hue mathura pahunche to dekha ki saare mandir nasht ho chuke hain. atyaachaaree vrajavaasiyonko yamunaamen snaanatak naheen karane dete. shreevallabh ne apane shishyasahit vishraamaghaatapar hathaat snaan kiyaa. unhen dekhakar saara nagar umada़ pada़aa. us apaar bheeda़ko dekhakar praharee aur kaajee chupachaap khisak gaye. atyaachaariyonne gopaal mandir bhee toड़phoड़ diya thaa. pujaareelog bhayake maare gopaalajeeko govardhanase ek meel door shyaamadhaak naamak sthaanamen le jaakar pooja karane lage the. sanvat 1576 men jab vah mandir theek hua, tab gopaalajeeko punah useemen pratishthit kiya gayaa.

vallabhaachaary baalyakaalamai kaasheemen maadhavendrapuroke nikat vidyaadhyayan kiya tha aur ve pandrah varshakee avasthaamen deshake shreshth panditon men gine jaane lage the. maadhavendr thaakur gopaaladev iseeliye unhen itane priy the.

vallabhaachaaryake baad gopaalamoortiko sevaaka bhaar unake kanishth putr shreevitthalanaath aur pautr shreegiridhar gosvaameeke haathonmen aayaa. is beech thaakurajeeka nam bhee gopaalase govardhananaath pada़ gaya thaa.

sanvat 1725 men vrajake mandironpar aurangajebake atyaachaar shuroo hue, to vallabhaachaarya- vanshake gosvaamee log govardhananaathako guptaroopase udayapur raajadhaaneeke beech sinhaar naamak sthaanamen le gaye. vahaan udayapurake raanaane mandir banava diyaa.

raajasthaanaka prasiddh naathadvaara shahar usee sthaanaka aadhunik vikasit roop hai aur naathadvaara mandirake 'shreenaathajee' maadhavendrapureeke vahee gopaaladev hain.

[ shreevrajagopaaladaasajee agravaal ]

79 Views

A Beautiful Bhagwad Gita Reader
READ NOW FREE
Key Importance Of Bhav And Ras In Krishna Bhakti11 Tips For Enhancing Devotional Service For Busy People8 Yardsticks To Evaluate If My Bhakti Is Increasing?The Four Main Vaishnav Sampradayas & ISKCON



Bhajan Lyrics View All

अच्युतम केशवं राम नारायणं,
कृष्ण दमोधराम वासुदेवं हरिं,
जय राधे राधे, राधे राधे
जय राधे राधे, राधे राधे
अपने दिल का दरवाजा हम खोल के सोते है
सपने में आ जाना मईया,ये बोल के सोते है
नटवर नागर नंदा, भजो रे मन गोविंदा
शयाम सुंदर मुख चंदा, भजो रे मन गोविंदा
आज बृज में होली रे रसिया।
होरी रे रसिया, बरजोरी रे रसिया॥
ज़िंदगी मे हज़ारो का मेला जुड़ा
हंस जब जब उड़ा तब अकेला उड़ा
मेरा यार यशुदा कुंवर हो चूका है
वो दिल हो चूका है जिगर हो चूका है
ये तो बतादो बरसानेवाली,मैं कैसे
तेरी कृपा से है यह जीवन है मेरा,कैसे
जिनको जिनको सेठ बनाया वो क्या
उनसे तो प्यार है हमसे तकरार है ।
शिव कैलाशों के वासी, धौलीधारों के राजा
शंकर संकट हारना, शंकर संकट हारना
कारे से लाल बनाए गयी रे,
गोरी बरसाने वारी
मेरी विनती यही है राधा रानी, कृपा
मुझे तेरा ही सहारा महारानी, चरणों से
जा जा वे ऊधो तुरेया जा
दुखियाँ नू सता के की लैणा
तेरे बगैर सांवरिया जिया नही जाये
तुम आके बांह पकड लो तो कोई बात बने‌॥
यह मेरी अर्जी है,
मैं वैसी बन जाऊं जो तेरी मर्ज़ी है
कोई कहे गोविंदा, कोई गोपाला।
मैं तो कहुँ सांवरिया बाँसुरिया वाला॥
शिव समा रहे मुझमें
और मैं शून्य हो रहा हूँ
फाग खेलन बरसाने आये हैं, नटवर नंद
फाग खेलन बरसाने आये हैं, नटवर नंद
दुनिया का बन कर देख लिया, श्यामा का बन
राधा नाम में कितनी शक्ति है, इस राह पर
सांवरियो है सेठ, म्हारी राधा जी सेठानी
यह तो जाने दुनिया सारी है
हो मेरी लाडो का नाम श्री राधा
श्री राधा श्री राधा, श्री राधा श्री
कहना कहना आन पड़ी मैं तेरे द्वार ।
मुझे चाकर समझ निहार ॥
तेरा गम रहे सलामत मेरे दिल को क्या कमी
यही मेरी ज़िंदगी है, यही मेरी बंदगी है
जीवन खतम हुआ तो जीने का ढंग आया
जब शमा बुझ गयी तो महफ़िल में रंग आया
हर साँस में हो सुमिरन तेरा,
यूँ बीत जाये जीवन मेरा
बृज के नन्द लाला राधा के सांवरिया
सभी दुख: दूर हुए जब तेरा नाम लिया
मेरे जीवन की जुड़ गयी डोर, किशोरी तेरे
किशोरी तेरे चरणन में, महारानी तेरे
Ye Saare Khel Tumhare Hai Jag
Kahta Khel Naseebo Ka
सारी दुनियां है दीवानी, राधा रानी आप
कौन है, जिस पर नहीं है, मेहरबानी आप की
वृन्दावन धाम अपार, जपे जा राधे राधे,
राधे सब वेदन को सार, जपे जा राधे राधे।

New Bhajan Lyrics View All

गोविन्द हरे, गोपाल हरे, जय केशव माधव,
गोविन्द, गोविन्द, गोपाला, गोविन्द,
संत सिंगाजी महाराज, लगय गया बाड़ी लगय
सतसंग का बोया बीज निमाड़ी निमाड़ी...
तेरा लुक लुक कर दे दीदार सोणया,
वे आजा आजा तू करदे निहाल सोणया॥
राम लला राम राम राम,
दो अक्षर का प्यारा नाम,
सब झूमो नाच आज,
नवरात्री का दिन आया है,