⮪ All भक्त चरित्र

आदिकवि वाल्मीकि की मार्मिक कथा
आदिकवि वाल्मीकि की अधबुत कहानी - Full Story of आदिकवि वाल्मीकि (हिन्दी)

[भक्त चरित्र -भक्त कथा/कहानी - Full Story] [आदिकवि वाल्मीकि]- भक्तमाल


कूजन्तं राम रामेति मधुरं मधुराक्षरम् ।
आरुह्य कविताशाखां वन्दे वाल्मीकिकोकिलम् ॥

अङ्गिरागोत्रमें उत्पन्न एक ब्राह्मण था रत्नाकर। लुटेरे डाकुओंके सङ्गसे वह भी क्रूरहृदय डाकू हो गया था। धर्म-कर्म तो कभी किया ही नहीं था, बचपनसे ही कुसङ्गमें पड़नेसे विद्या भी नहीं प्राप्त की। वनमें छिपा रहता और उधरसे निकलनेवाले यात्रियोंको लूट-मारकर जो कुछ मिलता, उससे अपने परिवारका भरण-पोषण करता। संयोगवश एक दिन उधरसे नारदजी निकले। रत्नाकरने उन्हें भी ललकारा। देवर्षिने निर्भय होकर बड़े स्नेहसे कहा—'भैया ! मेरे पास धरा ही क्या है। परंतु तुम प्राणियोंको क्यों व्यर्थ मारते हो? जीवोंको पीड़ा देने और मारनेसे बड़ा दूसरा कोई पाप नहीं है। इस पापसे परलोकमें प्राणीको भयङ्कर नरकोंमें पड़ना पड़ता है।'जब अकारण कृपालु श्रीहरि दया करते हैं, जब अनेक जन्मोंके पुण्योंका उदय होता है, जब जीवके कल्याणका समय आ पहुँचता है, तभी उसे सच्चे साधुके दर्शन होते हैं। रत्नाकर जिसे लूटता वह रोता, गिड़गिड़ाता, भयभीत होता। आज उसने एक अद्भुत तेजस्वी साधु देखा था, जो तनिक भी उससे डरा नहीं, जिसने अपनी प्राणरक्षाके लिये एक शब्द नहीं कहा, जो उलटा उसे उपदेश दे रहा था। क्रूर डाकूपर प्रभाव पड़ा। उसके निष्ठुर हृदयमें रोने, कलपनेवालोंका गिड़गिड़ाना दया नहीं उत्पन्न करता था; किन्तु इस साधुकी निर्भयता और स्नेहपूर्ण वाणीने उसे प्रभावित कर दिया। वह बोला- 'मेरा परिवार बड़ा है। उन सबका पालन-पोषण अकेले मुझे करना पड़ता है। मैं यदि लूटकर धन न ले जाऊँ तो वे भूखों मर जायँ।'देवर्षिने कहा- 'भाई! तुम जिनका भरण-पोषण करनेके लिये इतने पाप करते हो, वे तुम्हारे इस पापमें भाग लेंगे या नहीं यह उनसे पूछ आओ। डरो मत, मैं भागकर कहीं नहीं जाऊँगा। विश्वास न हो तो मुझे एक वृक्षसे बाँध दो।'

नारदजीको बाँधकर रत्नाकर घर आया। उसने घरके सभी लोगोंसे पूछा। सबने उसे एक ही उत्तर दिया- हमारा पालन-पोषण करना तुम्हारा कर्तव्य है। हमें इससे कोई मतलब नहीं कि तुम किस प्रकार धन ले आते हो। हाय! हाय! जिनके लिये खून-पसीना एक करके, घोर वनमें भूखे-प्यासे दिन-रात वह छिपा रहता है, वर्षा, सर्दी, गरमी तथा दूसरे किसी कष्टकी जिनके लिये चिन्ता नहीं करता, जिनके लिये इतने प्राणियोंको उसने मारा, इतना पाप किया, उन्हें उसके पाप-पुण्य से कुछ मतलब नहीं? मारे शोकके रत्नाकर पागल सा हो गया। एक क्षणमें उसके मोहका सारा बन्धन टूट गया। रोता हुआ वह वनमें गया और ऋषिके बन्धन काटकर उनके चरणोंपर गिर पड़ा। वह छटपटाता हुआ क्रन्दन करने लगा- मेरे जैसे अधमका कैसे उद्धार होगा ?'

देवर्षि भी सोच विचारमें पड़ गये। भगवन्नाम भगवानका साक्षात् स्वरूप है। वह दया करके ही सौभाग्यशाली जीवोंके मुखपर स्वयं आता है। पापी रत्नाकर 'राम' यह सोधा सरल नाम भी नहीं ले पाता था सोचकर नारदजीने उसे 'मरा' यह उलटा नाम जपनेका आदेश दिया और चले गये। रत्नाकर वहाँ बैठकर जपने
लगा-मरामरामरामरामरामरा मास बोते, ऋतुएँ बौतों वर्ष बीता और युग बीत गया: किंतु रत्नाकर उठा नहीं। उसने नेत्र नहीं खोले। उसका जप अखण्ड चलता रहा। उसके शरीरपर दोमकोंने भर बना लिया। वह उनको बाँबी वल्मीकसे ढक गया। अन्तमें ब्रह्माजी इस तपस्वी के पास आये। उन्होंने अपने कमण्डलुका अमृत जल छिड़ककर उसके दीमकोंद्वारा खाये हुए अङ्गोंको सुन्दर, पुष्ट बना दिया। उन सृष्टिकर्ताने ही उसे ऋषि वाल्मीकि कहकर पुकारा। वल्मीकसे निकलनेके कारण उस दिनसे वह वाल्मीकि हो गया।जो कभी क्रूर दस्यु था, प्राणियोंको मारना हो जिसका कर्म था, भगवन्नाम-जपके प्रभावसे वह परम दयालु ऋषि हो गया। जब उसके सामने एक दिन एक | व्याधने क्रौंच पक्षीके जोड़ेमेंसे एकको मार दिया, तब दयाके कारण व्याधको शाप देते समय उसके मुखसे श्लोक निकला। वैदिक छन्द तो अनादि हैं, लौकिक छन्दोंका वह प्रथम छन्द था। उसी छन्दसे वाल्मीकिजी आदिकवि हुए। किंतु वनवासके समय मर्यादापुरुषोत्तम श्रीराम भाई लक्ष्मण एवं जानकीजीके साथ वाल्मीकिजी के आश्रम में पधारे। यहाँ श्रीराम के पूछनेपर जो चौदह स्थान ऋषिने उनके रहने योग्य बताये, उनमें भक्तिके सभी साधन आ जाते हैं। इन चौदह स्थानोंका सुन्दर वर्णन गोसाईजीको भाषामें ही देखिये

सुनहु राम अब कहउँ निकेता। जहाँ बसहुँ सिय लखन समेता ॥ जिन्ह के श्रवन समुद्र समाना। कथा तुम्हारि सुभग सरि नाना ।। भरहि निरंतर होहिं न पूरे तिन्ह के हिय तुम्ह कहुँ गृह रूरे।। लोचन चातक जिन्ह करि राखे। रहहिं दरस जलधर अभिलाषे ।। निदरहिं सरित सिंधु सर भारी रूप बिंदु जल होहिं सुखारी ॥ तिन्ह के हृदय सदन सुखदायक। बसहु बंधु सिय सह रघुनायक ॥
। 'जसु तुम्हार मानस विमल हंसिनि जीहा जासु ।

मुकताहल गुन गन चुनइ राम बसहु हियँ तासु ।। 128 ।। प्रभु प्रसाद सुचि सुभग सुवासा सादर जासु लहड़ नित नासा ॥ तुम्हहि निवेदित भोजन करहीं। प्रभु प्रसाद पट भूषन धरहीं सीस नवहिं सुर गुरु द्विज देखी। प्रीति सहित करि बिनय बिसेषी।। कर नित करहिं राम पद पूजा राम भरोस हृदयँ नहिं दूजा चरन राम तीरथ चलि जाहीं राम बसहु तिन्ह के मन माहाँ ।। मंत्रराजु नित जपहिं तुम्हारा पूजहिं तुम्हहि सहित परिवारा। तरपन होम करहिं बिधि नाना। बिप्र जेवाँइ देहिं बहु दाना ॥ तुम्ह तें अधिक गुरहि जियें जानी सकल भायें सेवहिं सनमानी सबु करि मागहिं एक फलु राम चरन रति होउ।

तिन्ह के मन मंदिर बसहु सिय रघुनंदन दोउ ।। 129 ।। काम कोह मद मान न मोहा। लोभ न छोभ न राग न द्रोहा।। जिन्ह के कपट दंभ नहिं माया तिन्ह के हृदय बसहु रघुराया ॥ सब के प्रिय सब के हितकारी। दुख सुख सरिस प्रसंसा गारी ॥ कहहिं सत्य प्रिय बचन बिचारी। जागत सोवत सरन तुम्हारी ॥तुम्हहि छाड़ि गति दूसरि नाहीं राम बसहु तिन्ह के मन माहीं ।। जननी सम जानहिं परनारी। धनु पराव विष तें विष भारी ।। जे हरषहिं पर संपति देखी। दुखित होहिं पर विपति बिसेषी।। जिन्हहि राम तुम्ह प्रानपिआरे तिन्ह के मन सुभ सदन तुम्हारे ।। स्वामि सखा पितु मातु गुर जिन्ह के सब तुम्ह तात ।

मन मंदिर तिन्ह कें बसहु सीय सहित दोउ भ्रात ।। 130 ।। अवगुन तजि सब के गुन गहहीं बिप्र धेनु हित संकट सहहीं ॥ नीति निपुन जिन्ह कइ जग लीका घर तुम्हार तिन्ह कर मनु नीका ॥ गुन तुम्हार समुझइ निज दोसा। जेहि सब भाँति तुम्हार भरोसा ॥ राम भगत प्रिय लागहिं जेही तेहि उर बसहु सहित बैदेही ।। जाति पाँति धनु धरमु बड़ाई। प्रिय परिवार सदन सुखदाई ॥ सब तजि तुम्हहि रहइ उर लाई। तेहि के हृदयँ रहहु रघुराई ॥सरगु नरकु अपबरगु समाना। जहँ तहँ देख धरें धनु बाना ।। करम बचन मन राउर चेरा। राम करहु तेहि कें उर डेरा ।। जाहि न चाहिअ कबहुँ कछु तुम्ह सन सहज सनेहु ।

बसहु निरंतर तासु मन सो राउर निज गेहु ।। 131 ।। अन्तिम समयमें जब मर्यादापुरुषोत्तमने लोकापवादके कारण श्रीविदेहनन्दिनीका त्याग कर दिया, तब वे वाल्मीकिजीके ही आश्रममें रहीं। वहीं लव-कुशकी उत्पत्ति हुई। महर्षिने रामायण-गानकी शिक्षा लव-कुशको ही पहले दी। महर्षि वाल्मीकिका रामायण पञ्चम वेदके समान परम सम्मान्य तथा भवसागरसे पार करनेवाला है। महर्षिने अपने दिव्य ज्ञानके प्रभावसे रामायणकी रचना रामावतारसे पहले ही कर दी थी।



You may also like these:

Bhakt Charitra डाकू भगत
Bhakt Charitra मीराँबाई


aadikavi vaalmeeki ki marmik katha
aadikavi vaalmeeki ki adhbut kahani - Full Story of aadikavi vaalmeeki (hindi)

[Bhakt Charitra - Bhakt Katha/Kahani - Full Story] [aadikavi vaalmeeki]- Bhaktmaal


koojantan raam raameti madhuran madhuraaksharam .
aaruhy kavitaashaakhaan vande vaalmeekikokilam ..

angiraagotramen utpann ek braahman tha ratnaakara. lutere daakuonke sangase vah bhee kroorahriday daakoo ho gaya thaa. dharma-karm to kabhee kiya hee naheen tha, bachapanase hee kusangamen pada़nese vidya bhee naheen praapt kee. vanamen chhipa rahata aur udharase nikalanevaale yaatriyonko loota-maarakar jo kuchh milata, usase apane parivaaraka bharana-poshan karataa. sanyogavash ek din udharase naaradajee nikale. ratnaakarane unhen bhee lalakaaraa. devarshine nirbhay hokar bada़e snehase kahaa—'bhaiya ! mere paas dhara hee kya hai. parantu tum praaniyonko kyon vyarth maarate ho? jeevonko peeda़a dene aur maaranese baड़a doosara koee paap naheen hai. is paapase paralokamen praaneeko bhayankar narakonmen pada़na pada़ta hai.'jab akaaran kripaalu shreehari daya karate hain, jab anek janmonke punyonka uday hota hai, jab jeevake kalyaanaka samay a pahunchata hai, tabhee use sachche saadhuke darshan hote hain. ratnaakar jise lootata vah rota, gida़gida़aata, bhayabheet hotaa. aaj usane ek adbhut tejasvee saadhu dekha tha, jo tanik bhee usase dara naheen, jisane apanee praanarakshaake liye ek shabd naheen kaha, jo ulata use upadesh de raha thaa. kroor daakoopar prabhaav pada़aa. usake nishthur hridayamen rone, kalapanevaalonka gida़gida़aana daya naheen utpann karata thaa; kintu is saadhukee nirbhayata aur snehapoorn vaaneene use prabhaavit kar diyaa. vah bolaa- 'mera parivaar bada़a hai. un sabaka paalana-poshan akele mujhe karana pada़ta hai. main yadi lootakar dhan n le jaaoon to ve bhookhon mar jaayan.'devarshine kahaa- 'bhaaee! tum jinaka bharana-poshan karaneke liye itane paap karate ho, ve tumhaare is paapamen bhaag lenge ya naheen yah unase poochh aao. daro mat, main bhaagakar kaheen naheen jaaoongaa. vishvaas n ho to mujhe ek vrikshase baandh do.'

naaradajeeko baandhakar ratnaakar ghar aayaa. usane gharake sabhee logonse poochhaa. sabane use ek hee uttar diyaa- hamaara paalana-poshan karana tumhaara kartavy hai. hamen isase koee matalab naheen ki tum kis prakaar dhan le aate ho. haaya! haaya! jinake liye khoona-paseena ek karake, ghor vanamen bhookhe-pyaase dina-raat vah chhipa rahata hai, varsha, sardee, garamee tatha doosare kisee kashtakee jinake liye chinta naheen karata, jinake liye itane praaniyonko usane maara, itana paap kiya, unhen usake paapa-puny se kuchh matalab naheen? maare shokake ratnaakar paagal sa ho gayaa. ek kshanamen usake mohaka saara bandhan toot gayaa. rota hua vah vanamen gaya aur rishike bandhan kaatakar unake charanonpar gir pada़aa. vah chhatapataata hua krandan karane lagaa- mere jaise adhamaka kaise uddhaar hoga ?'

devarshi bhee soch vichaaramen pada़ gaye. bhagavannaam bhagavaanaka saakshaat svaroop hai. vah daya karake hee saubhaagyashaalee jeevonke mukhapar svayan aata hai. paapee ratnaakar 'raama' yah sodha saral naam bhee naheen le paata tha sochakar naaradajeene use 'maraa' yah ulata naam japaneka aadesh diya aur chale gaye. ratnaakar vahaan baithakar japane
lagaa-maraamaraamaraamaraamaraamara maas bote, rituen bauton varsh beeta aur yug beet gayaa: kintu ratnaakar utha naheen. usane netr naheen khole. usaka jap akhand chalata rahaa. usake shareerapar domakonne bhar bana liyaa. vah unako baanbee valmeekase dhak gayaa. antamen brahmaajee is tapasvee ke paas aaye. unhonne apane kamandaluka amrit jal chhida़kakar usake deemakondvaara khaaye hue angonko sundar, pusht bana diyaa. un srishtikartaane hee use rishi vaalmeeki kahakar pukaaraa. valmeekase nikalaneke kaaran us dinase vah vaalmeeki ho gayaa.jo kabhee kroor dasyu tha, praaniyonko maarana ho jisaka karm tha, bhagavannaama-japake prabhaavase vah param dayaalu rishi ho gayaa. jab usake saamane ek din ek | vyaadhane kraunch paksheeke joda़emense ekako maar diya, tab dayaake kaaran vyaadhako shaap dete samay usake mukhase shlok nikalaa. vaidik chhand to anaadi hain, laukik chhandonka vah pratham chhand thaa. usee chhandase vaalmeekijee aadikavi hue. kintu vanavaasake samay maryaadaapurushottam shreeraam bhaaee lakshman evan jaanakeejeeke saath vaalmeekijee ke aashram men padhaare. yahaan shreeraam ke poochhanepar jo chaudah sthaan rishine unake rahane yogy bataaye, unamen bhaktike sabhee saadhan a jaate hain. in chaudah sthaanonka sundar varnan gosaaeejeeko bhaashaamen hee dekhiye

sunahu raam ab kahaun niketaa. jahaan basahun siy lakhan sameta .. jinh ke shravan samudr samaanaa. katha tumhaari subhag sari naana .. bharahi nirantar hohin n poore tinh ke hiy tumh kahun grih roore.. lochan chaatak jinh kari raakhe. rahahin daras jaladhar abhilaashe .. nidarahin sarit sindhu sar bhaaree roop bindu jal hohin sukhaaree .. tinh ke hriday sadan sukhadaayaka. basahu bandhu siy sah raghunaayak ..
. 'jasu tumhaar maanas vimal hansini jeeha jaasu .

mukataahal gun gan chunai raam basahu hiyan taasu .. 128 .. prabhu prasaad suchi subhag suvaasa saadar jaasu lahada़ nit naasa .. tumhahi nivedit bhojan karaheen. prabhu prasaad pat bhooshan dharaheen sees navahin sur guru dvij dekhee. preeti sahit kari binay biseshee.. kar nit karahin raam pad pooja raam bharos hridayan nahin dooja charan raam teerath chali jaaheen raam basahu tinh ke man maahaan .. mantraraaju nit japahin tumhaara poojahin tumhahi sahit parivaaraa. tarapan hom karahin bidhi naanaa. bipr jevaani dehin bahu daana .. tumh ten adhik gurahi jiyen jaanee sakal bhaayen sevahin sanamaanee sabu kari maagahin ek phalu raam charan rati hou.

tinh ke man mandir basahu siy raghunandan dou .. 129 .. kaam koh mad maan n mohaa. lobh n chhobh n raag n drohaa.. jinh ke kapat danbh nahin maaya tinh ke hriday basahu raghuraaya .. sab ke priy sab ke hitakaaree. dukh sukh saris prasansa gaaree .. kahahin saty priy bachan bichaaree. jaagat sovat saran tumhaaree ..tumhahi chhaada़i gati doosari naaheen raam basahu tinh ke man maaheen .. jananee sam jaanahin paranaaree. dhanu paraav vish ten vish bhaaree .. je harashahin par sanpati dekhee. dukhit hohin par vipati biseshee.. jinhahi raam tumh praanapiaare tinh ke man subh sadan tumhaare .. svaami sakha pitu maatu gur jinh ke sab tumh taat .

man mandir tinh ken basahu seey sahit dou bhraat .. 130 .. avagun taji sab ke gun gahaheen bipr dhenu hit sankat sahaheen .. neeti nipun jinh kai jag leeka ghar tumhaar tinh kar manu neeka .. gun tumhaar samujhai nij dosaa. jehi sab bhaanti tumhaar bharosa .. raam bhagat priy laagahin jehee tehi ur basahu sahit baidehee .. jaati paanti dhanu dharamu bada़aaee. priy parivaar sadan sukhadaaee .. sab taji tumhahi rahai ur laaee. tehi ke hridayan rahahu raghuraaee ..saragu naraku apabaragu samaanaa. jahan tahan dekh dharen dhanu baana .. karam bachan man raaur cheraa. raam karahu tehi ken ur dera .. jaahi n chaahi kabahun kachhu tumh san sahaj sanehu .

basahu nirantar taasu man so raaur nij gehu .. 131 .. antim samayamen jab maryaadaapurushottamane lokaapavaadake kaaran shreevidehanandineeka tyaag kar diya, tab ve vaalmeekijeeke hee aashramamen raheen. vaheen lava-kushakee utpatti huee. maharshine raamaayana-gaanakee shiksha lava-kushako hee pahale dee. maharshi vaalmeekika raamaayan pancham vedake samaan param sammaany tatha bhavasaagarase paar karanevaala hai. maharshine apane divy jnaanake prabhaavase raamaayanakee rachana raamaavataarase pahale hee kar dee thee.

326 Views

A Beautiful Bhagwad Gita Reader
READ NOW FREE
Key Importance Of Bhav And Ras In Krishna BhaktiWhy Should One Do Bhakti? 80 Facts About Bhakti [Must Read]15 Obstacles That Can Easily Derail Us From Our Path Of BhaktiHow To Cultivate Gratitude For God And Feel Blessed In Life?



Bhajan Lyrics View All

इतना तो करना स्वामी जब प्राण तन से
गोविन्द नाम लेकर, फिर प्राण तन से
तेरा गम रहे सलामत मेरे दिल को क्या कमी
यही मेरी ज़िंदगी है, यही मेरी बंदगी है
तेरा पल पल बिता जाए रे
मुख से जप ले नमः शवाए
तमन्ना यही है के उड के बरसाने आयुं मैं
आके बरसाने में तेरे दिल की हसरतो को
सावरे से मिलने का सत्संग ही बहाना है ।
सारे दुःख दूर हुए, दिल बना दीवाना है ।
तीनो लोकन से न्यारी राधा रानी हमारी।
राधा रानी हमारी, राधा रानी हमारी॥
सब हो गए भव से पार, लेकर नाम तेरा
नाम तेरा हरि नाम तेरा, नाम तेरा हरि नाम
प्रीतम बोलो कब आओगे॥
बालम बोलो कब आओगे॥
वृदावन जाने को जी चाहता है,
राधे राधे गाने को जी चाहता है,
हर साँस में हो सुमिरन तेरा,
यूँ बीत जाये जीवन मेरा
जय शिव ओंकारा, ॐ जय शिव ओंकारा ।
ब्रह्मा, विष्णु, सदाशिव, अर्द्धांगी
सब के संकट दूर करेगी, यह बरसाने वाली,
बजाओ राधा नाम की ताली ।
मेरी रसना से राधा राधा नाम निकले,
हर घडी हर पल, हर घडी हर पल।
मेरी चुनरी में पड़ गयो दाग री कैसो चटक
श्याम मेरी चुनरी में पड़ गयो दाग री
दुनिया से मैं हारा तो आया तेरे द्वार,
यहाँ से गर जो हरा कहाँ जाऊँगा सरकार
आज बृज में होली रे रसिया।
होरी रे रसिया, बरजोरी रे रसिया॥
राधे राधे बोल, श्याम भागे चले आयंगे।
एक बार आ गए तो कबू नहीं जायेंगे ॥
बाँस की बाँसुरिया पे घणो इतरावे,
कोई सोना की जो होती, हीरा मोत्यां की जो
मुझे रास आ गया है,
तेरे दर पे सर झुकाना
सुबह सवेरे  लेकर तेरा नाम प्रभु,
करते है हम शुरु आज का काम प्रभु,
हे राम, हे राम, हे राम, हे राम
जग में साचे तेरो नाम । हे राम...
मेरी बाँह पकड़ लो इक बार,सांवरिया
मैं तो जाऊँ तुझ पर कुर्बान, सांवरिया
इक तारा वाजदा जी हर दम गोविन्द गोविन्द
जग ताने देंदा ए, तै मैनु कोई फरक नहीं
दुनिया का बन कर देख लिया, श्यामा का बन
राधा नाम में कितनी शक्ति है, इस राह पर
किसी को भांग का नशा है मुझे तेरा नशा है,
भोले ओ शंकर भोले मनवा कभी न डोले,
सत्यम शिवम सुन्दरम
सत्य ही शिव है, शिव ही सुन्दर है
वृन्दावन के बांके बिहारी,
हमसे पर्दा करो ना मुरारी ।
बोल कान्हा बोल गलत काम कैसे हो गया,
बिना शादी के तू राधे श्याम कैसे हो गया
कहना कहना आन पड़ी मैं तेरे द्वार ।
मुझे चाकर समझ निहार ॥
मेरा आपकी कृपा से,
सब काम हो रहा है

New Bhajan Lyrics View All

सारी दुनिया दा छड्ड के ख्याल आ गए,
शेरावालिये द्वारे लाल आ गए...
हम होते वन के मोर श्याम संग उड़ जाते...
ऊँचे ऊँचे मन्दिर तेरे,
ऊँचा है तेरा धाम,
भोले को कैसे मनाऊ रे,
ओ मेरा भोला ना माने,
राजाओं का राजा है, प्रभुओं का प्रभु है,
प्रभु येशु मसीह, प्रभु येशु मसीह